روش های ارتقاءفرهنگ مطالعه درجامعه

پنجشنبه, ۲۳ مرداد ۱۳۹۳، ۰۶:۴۰ ب.ظ

موضوع تحقیق«روش های ارتقاءفرهنگ مطالعه درجامعه»

برای آن که جامعه ای بهترومفیدترداشته باشیم بایدمردم آن جامعه رابافرهنگ مطالعه آشناکنیم که دراین مقاله به تمامی راه ها و روش های صحیح مطالعه وپژوهش اشاره شده است.

چکیده

تحلیل محتوا از کاربردی ترین روش های پژوهشی در علوم انسانی، اجتماعی و رفتاری است. این روش برای توصیف عینی، نظم و کمی محتوای ارتباطات، برای تفسیر و پی بردن به نگرش درونی به کار برده می شود و در صدد است با شناخت چرایی، اهداف و سبک های ارائه پیام، نظر یا عقیده ای خاص را، که محور اصلی هر نوشته یا اثری است، با استفاده از مدل های عملکردی- ارتباطی، توصیف و تبیین کند. که در این راستا، خوانایی متن بیش از هر چیزی مدنظر است. تأکید بر خوانا بودن به معنی روش تخمین احتمال موفقیت خواننده در خواندن و درک یا متن یا نوشته است که در تحلیل محتوا به ویژه در بررسی منابع مکتوب ارتباطی اعم از کتاب ها، نشریات، سخنرانی ها، اخبار و اسناد و مدارک کاربرد بیشتری دارد. این مقاله، ضمن بررسی روش تحلیل محتوا، مهم ترین روش های سنجش خوانایی از جمله فرمول فلش، گانینگ، کلوز، لش- کین کید، پاور؛ سامنر؛ و کرل و روش تعیین میزان دعوت به پژوهش یا ضریب درگیری ویلیام رومی را تفصیل مورد بررسی قرار داد است.
کلید واژه ها: تحلیل محتوا، روش تحقیق، سنجش خوانایی، ضریب درگیری.

مقدمه :

پیچیدگی امر تعلیم و تربیت و نیز دسترسی به حوزه ای از معرفت که ما را علی رغم همه معضلات در رسالتی که بر دوس داریم ، راهبر باشد نیاز به پژوهش های علمی دارد . هرچند تاکنون به دلایل عدیده ، تحقیقات در آموزش و پرورش ایران ، نتوانسته جایگاه اصلی خود را پیدا کند که شاید یکی از اصلی ترین دلایل آن ، عدم باور و اعتقاد مدیران به نتایج اینگونه تحقیقات باشد اما به هرحال نمی توان بدون استناد به یافته های تحقیقاتی ، پاسخ گوی این همه پرسش در نظام تعلیم و تربیت بود . برخی از کشورها با بهره گیری از نتایج تحقیقات به موفقیت های زیادی دست یافته اند و برخی دیگر در ابتدای راه بوده و لذا با مشکلات فراوانی دست به گریبان هستند و بدین جهت ضرورت یک تحول در اندیشه مربیان و مسؤولان این قبیل کشورها ، امرمهمی است که به خوبی احساس می شود و ایران ما نیز به دلیل ساختار عظیم تعلیم و تربیت و جمعیت بالای دانش آموزی از این قاعده مستثنی نمی باشد . امروزه توسعه و رشد ، یکی از مهم ترین مباحثی است که توجه کشورهای در حال توسعه را به خود معظوف داشته است . محدودیت منابع ، انرژی و نیروی انسانی کارآمد ، رقابت فشرده ای میان این کشورها در زمینه دست یابی به راه هایی که بتواند آنان را هرچه سریع تر به سرمنزل مقصود برساند ، ایجاد کرده است . برای نیل به هدف مقدس توسعه (( فرهنگ پژوهش در مدارس )) به نظر می رسد که ابتدا باید در نگرش آم صحبت از روش‌ها در تحقیق، یکی از مباحث مهم متدولوژیک است. با توجه به متعدد و متکثر شدن دانش‌ها و شاخه شاخه شدن علوم، در طی اعصار و قرون، روش‌های تحقیق نیز مسیر پر فراز و نشیبی طی نموده‌اند. برخی از این روش‌ها در آغاز، دائر مدار شیوه‌های سنتی و اسناد و کتابخانه‌ای بوده‌اند که در طول زمان، متحول و منظور گشته‌اند و سپس روش‌های نوین، به ویژه در قرون پانزدهم و شانزدهم، همراه با تحولات دنیای پوزیتیویسم، پیدا شدند که مبنای کار آنها، آزمایش و تجربه بود. در علوم مختلف، با تقسیم‌بندی‌های مختلفی از جهت روشی روبه رو هستیم که در این مقاله و مباحث بعدی، سعی در کالبد شکافی آنها داریم.

تحلیل محتوا موضوع اصلی علومی است که در مورد انسان بحث می کند. استعداد سخن گفتن، برجسته ترین ویژگی انسان و زبان جزء جدایی ناپذیر تفکر منطقی و همه عناصر مشخصه زندگی درونی اوست. تحلیل محتوا مسأله مرکزی مطالعات انسانی است و کوشش در این راه می تواند علوم اجتماعی و رفتاری را به شکلی اساسی تغییر دهد. (1)

تحلیل محتوا از پر کاربردترین و مهم ترین روش های تحقیق در علوم انسانی و اجتماعی است که از طریق آن می توان روزنامه ها، کتاب ها، نوارها و سخنرانی ها و.. را از دید مقایسه ای مورد بررسی قرار داد و نگرش ها، اندیشه ها، مواضع سیاسی و جهان بینی نویسندگان آنها را تفسیرکرد؛ (2) چرا که نوشته های چاپ شده، تغییر در ارزش ها، عقاید و رفتار افراد را منعکس می کند. از طریق این روش می توان همبستگی های درونی بین متغیرهای محتوایی و یا همبستگی های بین متغیرهای مختلف و متغیرهای پژوهشی را به دست آورد. علی رغم اینکه این روش غالباً برای توصیف به کار برده می شود، می توان آن را در آزمون فرضیه نیز استفاده کرد و در پژوهشهای کمی به عنوان مکملی برای تجزیه و تحلیل پاسخ های داده شده به سوالات باز پاسخ یک مصاحبه یا پرسش نامه به کار برد و به تفسیر و تحلیل و استنتاج اطلاعات موجود پرداخت. در این روش، محقق در عین سهولت روش شناختی، با دشواری هایی چون تأثیر بیش از حد اندیشه های محقق و تعیین سرنوشت تحقیق براساس تصمیم گیری های شخصی مواجه است. در حقیقت، می توان گفت: تحلیل محتوا، نوعی تکنیک پژوهش برای توصیف عینی منظم کمی محتوای ارتباطات با هدف نهایی تفسیر داده ها به شمار می رود.

مطالعه روش شناختی تحلیل محتوا و تکنیک های علمی و عملی کاربردی آن، به همراه مراحل و فرایند اجراء، علاوه بر ارتقای مهارت های ارتباطی و تحلیل پیام های تعاملی، نقد و ارزشیابی اصولی آنها، راه را برای افزایش اثر بخشی پیام ها و ایجاد اشتراک فکری، به ویژه در ساختار اجتماعی یک فرهنگ را مهیا می سازد. از این رو، در این مقاله ضمن تبیین و توصیف فرایند تحلیل محتوا، تکنیک های مهم و موثر در حوزه های فرهنگی- آموزشی و تربیتی، سنجش خوانایی و ضریب درگیری مورد بررسی قرار می گیرد.
روش های تحلیل محتوا

پیش از ورود به بحث در خصوص تحلیل محتوا، بهتر است به تفاوت دو روش تحقیقاتی و پژوهشی توسط پژوهشگران به نام های، روش پیماشی و تحلیل محتوا پرداخته شود. در روش «پیمایشی» برای به دست آوردن اطلاعات از پرسش نامه، مصاحبه و.. استفاده می کند. بر این اساس، محققان مجبورند افراد را مستقیماً مورد بررسی قرار دهند. در حالی که، در روش تحلیل محتوا «به جای پرسش نامه» از دستورالعمل کدگذاری برای جمع آوری اطلاعات استفاده می کنند. محققان امر از این روش مجبور نیستند مستقیماً به افراد مراجعه کنند، بلکه به آثار و پیام های تولید شده آنها مراجعه می کنند. علاوه بر این، در تحلیل محتوا، امکان مقایسه تطبیقی بین پیام های تولید شده در یک مقطع یا مقاطع گوناگون وجود دارد که این کار در روش پیمایشی امکان پذیر نیست. با این اوصاف جایگاه تحلیل محتوا در پیام های ارتباطی مشخص می باشد. برای نمونه، در یک الگوی ارتباطی ساده، که عناصر ارتباطی آن فرستنده یا منبع پیام، محتوای پیام، مجرا یا کانال ارسال پیام و گیرنده یا مقصد که همان مخاطب پیام- می باشند محتوای پیام دارای اهمیت می باشد.

روش تحلیل محتوا، به کارگیری روش های علمی برای بررسی محتوای اسناد و مدارک است و به روش علمی تحول یافته که نویدبخش به بار آوردن استنباط هایی است که اساساً از داده های کلامی نمادین و ارتباطاتی به دست می آید. اگرچه روش تحلیل و محتوا کاربردهای زیادی در علوم متنوع دارد، ولی این روش برای همه پژوهش های اسنادی مناسب نیست. این روش به ندرت می تواند صحت ادعایی(محتوایی) را تعیین کند و یا کیفیت زیبایی شناختی شعری را ارزیابی کند.

از تحلیل محتوا می توان برای حداقل سه دسته کلی از مسائل پژوهش استفاده کرد:

1- هنگامی که دسترسی به اطلاعات مشکل و اطلاعات پژوهشگر محدود به قدرت های اسنادی است. همچنین زمانی که سایر فنون پژوهشی، مثل مصاحبه یا پرسش نامه یا مشاهده و نظایر آن قابل اجرا نباشد، به سوی تحلیل محتوا رهنمون می شویم.
2- گاهی با این که سایر فنون پژوهشی هم ممکن است، ولی به این دلیل که می خواهیم فن پژوهشی بدون واکنش یا بدون مزاحمت باشد، از این روش استفاده می کنیم.

3- تحلیل محتوا گاهی می تواند برای تکمیل اطلاعات استفاده شود. برای نمونه، نتایج

اهمیت پژوهش

اشاره

هفته پژوهش در پاییز هر سال، فرصت مناسبی برای بررسی دستاوردها و چالش های فراروی حوزه پژوهش و پژوهشگران کوشا در سطح کشور و بخش های تحقیقاتی، سازمان ها و نهادهای گوناگون علمی به شمار می رود. نقش و اهمیت این حوزه مهم در عرصه اندیشه، در ابعاد مختلف حیات امروز بشر بارها بررسی و تأکید گردیده؛ به ویژه با ابتکار مقام معظم رهبری در طرح نظریه جنبش نرم افزاری، ضرورت توجه به آن بیشتر تبیین و تشریح شده است.

پژوهش در اسلام

دین اسلام اقیانوسی بی‏کران از دانایی و علوم مختلف را بر روی انسان می‏گشاید. اهمیّتی که دین اسلام به اندیشه، علم‏آموزی و پژوهش داده است بسیار شایان توجه است. کتاب‏های مذهبی از قرآن و نهج البلاغه گرفته تا سایر کتاب‏های حدیثی، سرشار از علوم مختلف و دانستنی‏های گوناگون است و بر عهده دانشمندان اسلامی است که در این اقیانوس بی‏کران غوص کنند و مرواریدی از دانایی به قدر توان خود به جامعه اسلامی هدیه کنند.

ارزش پژوهش

آنچه به نتجیه کار پژوهشگر ارزش می‏بخشد، موضوعی است که پژوهشگر برای تلاش خود برگزیده است. اندیشمندی که برای روشن کردن و شناساندن راه زندگی بشر و نمودن راه هدایتی از سوی راهنمایان الهی، در کلام این بزرگواران جستجو می‏کند و درست را از نادرست می‏شناساند و به تفسیر و ترجمه آن می‏پردازد، یا دانشمندی که برای درمان یا شناخت عامل یک بیماری عمری را به تلاش می‏گذراند تا جامعه بشری را از رنجی آزار دهنده نجات بخشد، حقّی عظیم بر گردن جامعه بشری دارد و شایسته پاداشی بسیار است. امّا هستند کسانی که برای قتل عام یا به خرابی کشاندن منطقه‏ای، در پی یافتن سلاحی مخرّب می‏کوشند. اینان خائنان به عالَم علمند و سزاوار عقابی بزرگ. روز پژوهش بر همه آنان که تعهد اسلامی و انسانی را با پژوهش درآمیختند، مبارک باد.

اهمیّت پژوهش

اسلام عزیز برای پژوهش و جستجو در عالم علم اهمیّتی ویژه و وافر قائل است، تا آنجا که مداد علما را برتر و والاتر از خون شهدا می‏داند1 و دانش‏اندوزی و طلب علم را از نماز و روزه و حج و جهاد در پیشگاه خدا بهتر و عزیزتر می‏شمرد.2 آری معجزه برتر پیامبر ما کتاب آسمانی اوست و جمله آغازی آن که خداوند بدان با رسولش سخن گفت امر به خواندن است. رسول خدا و جانشینان گرانقدرش حامل همه علوم الهی بر روی زمین هستند و آبشارهای سرشار و جاری کلامشان سفره‏های عظیم دانایی را در برابر ما گشوده است. شیرینی دانستن، گواراتان باد، ای تلاشگران وادی علم.

منزلت پژوهشگر

پژوهش گامی است که محقق برای شفاف سازی مسئله ای مبهم برمی دارد تا پاسخی دقیق و منطقی برای حل آن بیابد. رسالت اصلی پژوهشگر و محقق، صیانت از حریم حقیقت و تبیین و تشریح آن است. محقق کسی است که به منظور کشف حقایق، در دریای اندیشه والای انسانی غوطه ور می شود. محققان، اهرم های نیرومند روحی، سرمایه های سرشار فکری، روشن کننده راه پرپیچ و خم زندگی پیشینیان و مقدمه سازان فکری عروج به کمال در پیش روی انسان اند. اینان همان طالبان علم اند که در فرهنگ قرآن و اهل بیت علیهم السلام از ایشان با عبارت های مختلف تجلیل شده است؛ چنانکه امام باقر علیه السلام می فرماید: «همه جنبندگان زمین بر طالب علم درود می فرستد، حتّی ماهی های دریا»3.

پژوهش؛ راهبرد اساسی تبلیغ

یکی از مهم ترین وظایف انسان مؤمن، پاسداری از حقیقت و دعوت همه انسان ها به سوی خداست. این مأموریت، به صرف داشتن نیت پاک والهی تحقق نمی یابد؛ بلکه بنابه دستور صریح قرآن که می فرماید: «ای رسول، به امت بگو روش من و پیروانم این است که خلق را به سوی خدا با بینایی و بصیرت دعوت کنم»،4 موظفیم بر اساس عنصر بصیرت و آگاهی عمل کنیم و در مورد مسائل جامعه اسلامی، دانش، بینش و دقت لازم را به دست آوریم.5 در روایات اسلامی نیز از برخی دانشمندان آگاه و پژوهنده، با عنوان «عالم به زمان خود» تعبیر شده است. امام صادق علیه السلام در این باره فرموده است: «عالم به زمان، مورد هجوم شبهه ها قرار نمی گیرد»6 که نتیجه آن جز بصیرت و آگاهی نخواهد بود. البته علم و آگاهی و بصیرت نیز به آسانی به دست نمی آید و برای رسیدن به آن، باید تحقیق و پژوهش کرد؛ پژوهشی که بر پایه تفکر و تعقل، نیت پاک و بصیرت استوار باشد.7

پژوهش دینی

پژوهش و تحقیق نه تنها روشن کننده راه دنیا و کلید فتح قله های موفقیت و سعادت دنیوی است، بلکه کمال اخروی نیز جز در سایه آن به دست نمی آید. اهمیت این مطلب تا آن جاست که خداوند متعال تنها راه انتخاب و گزینش دین را تحقیق قرار داد و به دست آوردن اعتقادات دینی را جز از راه پژوهش، تحقیق، اندیشه و تدبر نمی پذیرد8 و هرگونه تقلیدی را در این مورد رد می کند. افزون بر این، در متن دین هم، اعمال کسی مقبول تر و به رضایت الهی نزدیک تر است که عملش بر اساس درکی هر چه ژرف تر و روشن تر از ابعاد مختلف دین صورت گیرد؛ چنان که در بسیاری از آیات و روایات به این امر تصریح شده است: «هر کس در دین خود تفقّه و پژوهش نکند، خدا از عمل او خرسند نمی شود»9.

پژوهش؛ وظیفه همگانی و همیشگی

وظیفه پژوهش و تحقیق در جامعه اسلامی، تنها به عده ای خاص یا مجامع علمی محدود نمی گردد، بلکه بر اساس آموزه های دین اسلام، وظیفه ای است که بر دوش همگان قرار دارد و هر کس در هر مرتبه ای موظف است در حد توان و امکانات خویش به آن بپردازد. این مطلب به روشنی در روایات اسلامی آمده است؛ چنانکه پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله بارها در طول عمر گران مایه خویش، به این مطلب تصریح کردند که «فراگیری دانش، وظیفه هر زن و مرد مسلمان است».10 یا با بیان عباراتی چون «خداوند جویندگان دانش را دوست می دارد»،11 امتِ مسلمان را به این امر تشویق و ترغیب می فرمودند. دانش پژوهی، علاوه بر همگانی بودن، وظیفه ای همیشگی است و در هیچ برهه ای از عهده انسان نمی افتد. امام صادق علیه السلام در این باره می فرماید: «طلب علم در همه حال امری واجب و ضروری است»

روش شناسی تحلیل محتوا 1)

چکیده

مقدمه

در تعریف تحلیل محتوا آمده است:

از تحلیل محتوا می توان برای حداقل سه دسته کلی از مسائل پژوهش استفاده کرد:

3- تحلیل محتوا گاهی می تواند برای تکمیل اطلاعات استفاده شود. برای نمونه، نتایج

به دست آمده از راه پرسش نامه را با مقایسه آنها از طریق تحلیل محتوای منابع آنها، مورد بررسی قرار دهیم. برای مثال، در بررسی ذهنیات و تعلقات عمومی، هم از اطلاعات پرسشنامه و هم از تحلیل محتوای مقاله های مجلات پر تیتراژ استفاده کنیم. تحلیل محتوا، اصطلاحی است که در مورد تحلیل محتوای ارتباطات به کار می رود و معمولاً به دوشکل انجام می شود:

الف- تحلیل کیفی

در بررسی های کیفی، هدف سنجش تأثیر ارزشی مفاهیم و عبارات، گاه تعداد این پیام ها خود گویای یک مطلب خاص هستند که در شرایط عادی جلب توجه نمی کنند، اما مخاطب را به طور ناخودآگاهانه تحت تأثیر قرار می دهند. در این روش، نسبت تعداد این پیام ها با تعداد پیام های دیگر مقایسه می شود. برای تحلیل کیفی علمی، قابل اعتماد و معتبر از محتواها شرایط زیر لازم هستند:
1- تعیین چهارچوب تئوریک تحقیق، چهارچوب تئوریکی باید داشته باشد، فرضیه ها و متغیرهای خود را تعیین کند و در پی روشی مناسب برای سنجش متغیرها باشد.

2- نمونه گیری: برای مثال، برای حوادث زمان وقوع انقلاب، می توان روزنامه کیهان از سال های 56 تا 57 را مورد مطالعه قرار داد تا از هر ماه فقط شش نسخه اول هر ماه یا فقط صفحات اول و... بررسی کرد.

3- واحد محتوا: تعیین لغات، جملات، سر مقاله ها و ستون ها به عنوان واحد سنجش؛

زیرا ممکن است یک مفهوم با بار ارزشی خالی در یک جمله کلیدی آورده شود و مثل «نوکر بی اختیار» از سوی دیگر، بار ارزشی یک لغت تنها از خود آن لغت به دست نمی آید، بلکه عموماً به محتوای کل جمله بستگی دارد. پس واحد محتوا یا واحد سنجش باید بزرگتر از حد یک لغت باشد.

4- تهیه طبقه های تحلیل: این امر به زمینه مورد بررسی مربوط می باشد و ممکن است صریح باشد؛ یعنی در یک طبقه بندی مجدد محتوا را محقق در همان طبقه تشخیص دهد. و هر طبقه فقط یک بعد معینی را در نظر گیرد. طبقات باید از یکدیگر کاملاً متمایز بوده و کامل باشند، یعنی هر محتوا باید در یکی از طبقات جای گیرد.

برای این روش برخی محققان ایراداتی را بیان کرده اند که با برخی از آنها آشنا می شویم.

اولاً، ممکن است دو محقق از دو فرهنگ مختلف، به علت تفاوت های فرهنگی، برداشت ها و ارزیابی های متفاوتی از یک محتوا داشته باشند. ثانیاً خصوصیات محقق و تحلیل گر می تواند بر روی نحوه طبقه بندی و نهایتاً، تحلیل تأثیر گذارد.

ب- تحلیل های کمی

مهم ترین شیوه های کمی تحلیل محتوا عبارتند از:

1- تحلیل ارزشیابی: در این روش هدف این است که با تحلیل کمی متن، بتوان به نوع گرایش و ارزش گذاری های تولید کننده متن پی برد. فرایند این روش عبارت است از:

الف- شمارش واحدهای محتوایی؛

ب- تعیین جهت بار ارزش آنها؛

ج. تعیین شدت بار ارزشی

شیوه کار: این روند در تحقیقات به ترتیب زیر به کار گرفته می شود:

1- تجزیه جملات چند محتوایی، به جملات یک محتوایی مانند آمریکا این شیطان بزرگ با اسلام دشمنی و کینه توزی دارد.
2- باید موضوع با علائم و حروف الفبا نشان داده شود تا گرایش های تحلیل گر تأثیر نگذارد. به جای آمریکا، x شیطان بزرگ است.
3- تعیین جهت و شدت بار ارزشی با این طیف و به این شکل 0+1+2+3: - 1- 3-2

در نمره گذاری فعل های زمان حال، نمره 3، فعل های کمکی نمره 2، فعل هایی که رابطه فرضی بین موضوع و مفهوم عامیانه برقرار می کنند نمره 1 می گیرند.

4- ارزیابی شدت بار ارزشی: میزان شدید، متوسط و ضعیف بودن نمره و با ارزشی مفهوم عامیانه تابع فرهنگی است که در آن تحقیق صورت می گیرد.

2- روش تحلیل احتمال وقوع: هدف از تحلیل احتمال وقوع نیز سنجش کمی گرایش بیان شده در یک متن است. برای نمونه، چند بار واژه «آمریکا» با کلماتی مانند جهانخوار که بار ارزشی منفی دارند، به طور متقارن به کار برده شده است. چند بار با کلمات و جملات مثبت به کار برده شده است. آیا احتمال وقوع چنین ارتباط هایی تداعی کننده اتفاقاتی است که از نظر آماری معنادار باشد؟
3- ارسال محرک و تحلیل عکس العمل: تحلیل گر به سوی تحلیل شونده سوال، تمجید و.. می فرستد و عکس العمل فرد را بررسی می کند که چه شخصیتی دارد. روش دیگر این است که تحلیل گر، به طور غیر مستقیم محرک های نامحسوسی می فرستد و منتظر عکس العمل می ماند. این روش را رادیو بی بی سی بهتر از هر رسانه خارجی درباره کشورهای جهان سوم به کار می برد.
4- تحلیل بیان و صوت: با تحلیل سخنرانی یک سیاستمدار، با یک فرد مهم از نظر اجتماعی و با دقت در بیان و لحن وی،می توان پی برد که در چه مطالبی هیجان زده، خوشحال، غمگین یا عصبانی بوده است. در این شیوه، توان جسمی و فکری فرد مشخص می شود.
8- تحلیل تصویری: در این بخش، حرکات فرد از جمله لرزش دست و نداشتن انرژی، وضعیت جسمی، بیماری، ضعف، مدیریت در عرصه سیاست، صورت، جویدن ناخن، قرمز شدن، نفس کشیدن، جابجا شدن، اخم کرده، بازی با ریش، تیک های روانی و پرش بخشی از عضلات و.. مورد ارزیابی قرار می گیرد.

روش شناسی تحلیل محتوا 2)

مراحل تحلیل محتوا

نخستین مرحله در تحلیل محتوا، تشخیص کلمات منفرد و تطابق میان «صورت ها» و «معانی» و واحدهای پیچیده زبان است. کنترل واژگان، تعاریف دستوری و جنبه های واژگانی به تحلیل گر کمک می کنند تا بر این پیچیدگی فائق آید. مرحله دوم با جمله سر و کار دارد که نه تنها وابسته به معانی کلمات است، بلکه به ساختار آن نیز متکی است. در مرحله تحلیل ساختاری، به فرایند انتقال متن توجه می شود. این نوع تحلیل، به محقق در استنباط از متن، با توجه به هدف آن کمک می کند. علایق و دانش پایه تحلیل گر، تعیین کننده محتوای متن است که به منظور استنتاج و تأویل در مرحله آخر لازم است فرد از سه حیطه اساسی برای انجام آن استفاده کند:
1- روان شناسی شناخت؛ هنگامی که با فرایند ادراک مواجه است؛

2- منطق، هنگامی که تمام کار باید دارای روال منطقی باشد؛

3- زبان شناسی.

در مرحله خواندن و درک مطلب، «روان شناسی ادراک» بسیار اهمیت دارد. در مرحله

استنباط و تأویل «روان شناسی شناخت»، «منطق» و «زبان شناسی» کاربر دارند؛ زیرا از همه ظرفیت اطلاعاتی موجود در محتوای سند استفاده می شود. در مرحله سوم، تحلیل گر محتوای متن تأویل شده را مطابق با اهداف پژوهش توصیف می کند. در این مرحله، «خلاقیت تحلیل گر» اهمیت دارد و طی آن باید ساختار محتوای متن با توجه به اهداف آن روشن گردد به عبارت دیگر، شیوه ساده تحلیل محتوا عبارت است از :

1- تحدید موضوع؛

2- تعیین جامعه مورد مطالعه؛

3- مشاهده آزاد و نهایی کردن فرضیه ها و تبدیل آنها به واحدها و مقوله ها (1)

مقوله بندی عبارت است از: طبقه بندی عناصر اساسی یک مجموعه از طریق تشخیص تفاوت های آنها و گروه بندی مجدد آنها، براساس معیارهای تعیین شده بر حسب نوع عناصر. در انتخاب مقوله ها، معیارهایی نظیر تناسب، همگنی، عینیت، جامعیت، و مانعیت مدنظر قرار می گیرد. (2)

4- تمهید معرف ها (شامل کلمات به کار رفته در آثار، جملات و عبارات، علائم و نشانه ها، و جز آن) و تهیه سیاهه کنترل. (3)

دلاور در کتاب خود «مراحل اجرای تحلیل محتوا» را در بیان مسأله، انتخاب منابع ارتباطات، تعاریف عملیات و انتخاب واحد تجزیه و تحلیل، آموزش کدگذاری و تعیین یک چارچوب داوری برای تحلیل و تعیین پایایی کدگذاری معرفی می کند. (4) در تحلیل دیگری، مراحل تحلیل محتوا، شامل: مشخص و محدود کردن موضوع، تعیین جمعیت آماری و نمونه مورد نیاز، مطالعه دقیق محتوای مورد نظر برای تحلیل و تصحیح پیش فرض ها، تعیین و تصریح اهداف، شناسایی چارچوب های نظری منطبق با هدف ها، آزمون فرضیه ها، تهیه پرسش نامه معکوس و آزمون مقدماتی آن، تحلیل محتوایی داده های کتاب ها، نوارها و... در درون مقوله های فراگیر، همگن و برخوردار از طرد متقابل و احتساب میزان تأکید یا شدت می باشد. (5)
تفصیل تحلیل محتوا، عموماً از شش مرحله تشکیل شده است که این مراحل به صورت منظم استفاده از این فن را مشخص می سازند.
1- طرح: «طرح» مرحله مفهومی است که در آن تحلیل گر به تعریف زمینه کار خود و نیز آنچه مستقیماً امکان مشاهده آن را ندارد، ولی خواهان آگاهی از آن است، می پردازد. همچنین در این مرحله، تحلیل گر به جست و جوی منبع اطلاعات مهم، که ممکن است در دسترس و یا امکان دسترسی به آنها باشد، می پردازند. از سوی دیگر، تحلیل گر به پذیرش یک سازه تحلیل، که دانش موجود متن را فرمول بندی می کند ومرحله استنتاجی ناشی از حرکت از یک زمینه، به زمینه دیگر را در بر داشته شد، اقدام می کند سه مشخصه اصلی فوق، چهارچوب تحلیل را تشکیل می دهند. علاوه بر این، ترسیم روش های تجربی مورد استفاده، شرایطی را که دقیقاً تحت آنها استنتاجات حاصل از این مشاهده را می توان معتبر دانست، مشخص می کند.
2- واحدبندی: مرحله تعریف و نهایتاً، شناسایی واحدهای تحلیل از میان داده های موجود را «واحدبندی» می گویند. واحدهای نمونه گیری امکان تنظیم یک نمونه معرف آماری از جامعه آماری را که ممکن است شامل کل کتاب ها، داستان های تلویزیونی، شخصیت های تخیلی، مقالات (رسانه ها) و تبلیغات باشد، در بر می گیرد. واحدهایی که هریک دارایی معنایی مستقل هستند، واحد «ثبت» (6) گویند. برای نمونه، واحدها ممکن است به رخدادها و افراد یا کشورها، اظهارات ارزیابی کننده و گزاره ها و مضامین ارجاع شوند.
3- نمونه گیری: با اینکه فرایند استخراج نمونه های معرف را نباید از مراحل طبیعی تحلیل محتوا دانست، اما با این حال لازم است:
1- خطاهای آماری را که در بیشتر مطالب نمادین وجود دارد، از میان برداشت. برای مثال، گرایش های افراد مهم در رسانه های جمعی بیشتر منعکس می شوند تا گرایش عامه مردم؛

2- باید اطمینان حاصل کرد که سلسله مراتب واحدهای انتخاب شده برای نمونه گیری، مثل نشریات، تاریخ های روزنامه، تعداد صفحات، مقالات، بندها، کلمات، معرف سازمان پدیده های نمادینی مورد مطالعه باشند.

3- رمزدهی (کدگذاری) مرحله توصیف واحدهای ثبت شده و یا طبقه بندی آنها برحسب مقولات سازه های تحلیلی انتخاب شده را «رمزدهی» گویند. این مرحله، در حقیقت

بازنمای تصور اولیه از معنا است. آن را می توان هم از طریق آموزش های صریح به کدگزاران آموزش داد و هم از طریق کدگذاری رایانه ای انجام داد. دو اصل معیار ارزیابی و روایی، که از طریق توافق بین کدگذاران از مقولات مهم سنجیده می شود غالباً در تعارض با یکدیگرند. کدگزاران انسانی معمولاً از روایی برخوردار نیستند، اما در مقابل در تفسیر متون پیچیده از نظر معناشناسی دارای استعدادند. رایانه مشکل روایی ندارد، اما برای شبیه سازی بخش اعظم استعداد زبانی یک سخنران بومی، باید به آن برنامه داد. پیشرفت های عمده و قابل ملاحظه در استفاده از رایانه ها و کاربرد آن، غالباً معیار «معناداری» را فدای روایی و سرعت می کند.

4- استخراج نتایج: مهم ترین مرحله در تحلیل محتوا نتیجه گیری است. این مرحله،در واقع کسب شناخت ثابت در مورد نحوه پیوستگی توضیح متغیر از داده های کدگذاری شده است. مراحل لازم برای نتیجه گیری معمولاً روشن نیستند. سوالات متعددی در این خصوص مطرح هستند. فراوانی مراجع، چگونه نشانگر توجه یک منبع به موضوع مورد توجه است؟ یا کدام سبک خاص ادبی شناساننده یک مولف خاص است؟ و.. نمونه ای از سوالاتی هستند که باید با روش های مستقل پاسخ داده شوند. همچنین لازم است که چنین سازه های تحلیلی، بسیار ساده باشد. تحلیل گران در استخراج اطلاعات سری نظامی از منابع خبری دشمن از «نقشه های» دقیق روابط شناخته شده، که شامل نقش و تضادهای میان رهبری ملی و جمعیت مخاطب می شود، استفاده می کنند. به همین ترتیب، سبک های خاص استدلال افراد از چند سطح تشکیل می شود که هر سطح دارای سازه های روان شناختی خاصی می باشد.
5- معتبر سازی: معتبرسازی آمال و غایت هر کار تحقیقی است. با وجود این، جهت گیری تحلیل محتوا به استنتاج از آنچه مستقیماً قابل مشاهده نیست و در دست نبودن شواهد اعتبار دهنده معتبر سازی، نتایج تحلیل محتوا را محدود می سازد. برای مثال، باید پرسید که با وجود آگاهی قبلی از فعالیت های برنامه ریزی شده، چرا باز به دنبال به دست آوردن اطلاعات سری نظامی از تبلیغات دشمن هستیم؟ و یا با وجود قابلیت اندازه گیری مستقیم نوع موضوعات مورد توجه رسانه ها، چرا دنبال استنتاج و آگاهی یابی از موضوعات مورد توجه رسانه ها هستیم؟ و بالاخره، اگر امکان مصاحبه با یک سیاستمدار فراهم بوده است،
چرا به دنبال کسب آگاهی از گرایش های رو به تغییر ایشان در خلال وقوع بحران خاصی در جامعه بودیم به هرحال، پیش از انجام تحلیل محتوا باید شواهد اعتبار دهنده را حداقل در مورد یافته ها به دست آورد. اعتبار به معنی آن است که آیا روش انتخاب شده برای سنجش موضوع مورد نظر مناسب است و آن را می سنجد یا نه؟ به عنوان مثال، باید عنوان کرد که برای سنجش طول از متر باید استفاده کرد و وزن، سنجش مناسبی نیست. در تکنیک تحلیل محتوا قابلیت اعتماد بسیار حائز اهمیت است؛ زیرا برداشت های ذهنی محقق بر کدگزاری در هنگام طبقه بندی و ارزیابی تأثیر می گذارد. قابلیت اعتماد یا روایی، به این است که آیا روش انتخاب شده، موضوع مورد نظر را به طور دقیق می سنجد یا نه؟ اگر افراد دیگری هم با همان روش، همان موضوع را بررسی کنند، به همان نتیجه خواهند رسید.

در واقع، نمونه گیری، اعتبار و روایی، عناصر مهم سنجش تحلیل محتوا هستند. انگیزه اصلی در نمونه گیری، کاهش حجم اطلاعات برای قابل کنترل کردن آن است. محقق پس از تعریف مسئله پژوهش، طرح نمونه گیری را نیز تعیین می کند. نخستین مرحله نمونه گیری، تهیه فهرست تمام اجزای اسنادی است که قرار است نتایج به آنها تعمیم داده شود. هنگامی که جامعه مورد مطالعه مشخص شد، طرح نمونه گیری یک مرحله ای کافی است نمونه گیری چند مرحله ای ممکن است تا سه مرحله انتخاب منابع موضوع، نمونه گیری از اسناد، و نمونه گیری در درون اسناد ادامه یابد.

مراد از اعتبار یک تحقیق، میزان دقت شاخص ها و معیارهایی است که در راه سنجش پدیده مورد نظر تدارک دیده می شود. در تحلیل محتوا می توان اعتبار تحقیق را به شیوه های زیر شناسایی کرد تا دقت نتایج را افزایش دهد:
1- اعتبار محتوایی یا صوری: اعتبار محتوایی، که به آن «اعتبار صوری» نیز گفته می شود، غالباً تکیه گاه تحلیل محتواست. مثلاً، اگر هدف پژوهشگر صرفاً توصیف باشد، اعتبار محتوایی کافی است. (7) میزان توافق متخصصان یک امر درباره یک شاخص یا معیار را «اعتبار محتوایی» یا «صوری» می نامند. اعتبار صوری را می توان ناشی از میزان توافق چند متخصص در یک امر دانست.

2- اعتبار پیش بینی کننده: (8) اعتبار پیش بینی کننده مربوط به توانایی ابزار در پیش بینی رویدادهایی است که پژوهشگر در زمان تحقیق درباره آن مدرکی در دسترس ندارد.

پژوهشگر می تواند از اطلاعات در دسترس خود برای پیش بینی وقوع حوادث آینده بهره ببرد. بدین ترتیب، برای شناخت و سنجش ضریب اعتبار، نتایج تحقیق را باید با داده های معتبر و خدشه ناپذیر مقایسه کرد.

3- اعتبار متقارن: (9) در اعتبار متقارن نیز از طریق پیش بینی معیارهای خارجی، اطلاعات محتوایی سنجیده می شود. چنانچه معیارها مقیاس معتبری نباشند، حتی با اثبات اینکه اطلاعات محتوا با آنها ارتباط دارد نیز نتیجه مطلوب در بر نخواهد داشت.
4- اعتبار سازه ای (10): اعتبار سازه ای مربوط به معتبر ساختن معیار و نیز نظریه زیربنایی آن است.یکی از شرایط اعتبار سازه ای این است که فرضیه های استخراج شده از نظریه در شرایط مختلف نتایجی مشابه به بار آورند؛ یعنی نتایج در بیش از یک موقعیت قابل تعمیم باشند. اثبات اینکه متغیر «الف» می توان متغیر «ب» را به طور مناسبی پیش بینی کند، یا صلاحیت آن را دارد، به تنهایی کافی نیست. این ملاک باید شامل تبیین علل ویژگی های متغیر «الف» نیز باشد. (11)

فن تحلیل محتوا، علی رغم داعیه تعمیم پذیری خود، از محدودیت های ذاتی برخوردار است. اولین محدودیت از تعهد آن به تصمیم گیری علمی نشأت می گیرد. یافته های معنادار آماری، مستلزم واحدهای تحلیلی بسیاری هستند و جست و جوی چنین یافته هایی یک تعهد کمی گرایانه است. چنین خصلتی، انگیزه ای برای تحلیل ارتباطات ویژه یا «گفتمان» (12) به شمار می رود که مشخصه تحقیقات ادبی، تاریخی یا روان کاوانه است.

دومین محدودیت ناشی از ضرورت قابلیت بازنمایی است. این قاعده مستلزم تعیین رده های ثابت و مستقل از مشاهده گر و نیز دستورالعمل هایی است که باید آنها را بدون توجه به تحلیل گر و موضوع مورد تحلیل کدگذاری کرد. استفاده از تحلیل محتوای رایانه ای ناشی از چنین محدودیتی است. با استفاده از رایانه، داده ها در زمینه هایی استفاده می شوند که تفاسیر ثابت و روشنی دارند و امکانی برای داده هایی که معانی آنها در فرایند ارتباطات تغییر می کند و نیز تغییراتی که مشخصه ارتباط برقرار کنندگان مختلف و یا گروه های اجتماعی درگیر است، فراهم نمی سازد. چنین ابهاماتی در رسانه های سیاسی و شخصی متداول هستند. تحلیل محتوا مستلزم مشارکت در انباشت نظریه اجتماعی است، این خود سومین محدودیت آن است. اگر مقولات از خود اطلاعات تحلیل شده به دست
آیند، در آن صورت یافته ها فقط برای اطلاعات موجود قابلیت تعمیم دارند. اگر این یافته ها از یک نظریه کلی به دست آمده باشند، در آن صورت غنای نمادین و خاص بودن داده های موجود غالباً نادیده گرفته می شود. به هرحال، پوشش این محدودیت ها، غالباً با دشواری همراه است. به عبارت دیگر، محدودیت های تحلیل محتوا عبارتند از:

1- پیدا کردن یک واحد اندازه گیری، آسان نیست؛ (13)

2- به تنهایی نمی تواند مبنای اظهار نظر درباره تأثیر محتوا بر مخاطبان باشد؛

3- یافته های یک تحلیل محتوایی خاص به چارچوب مقوله ها و تعاریف به کار رفته در تحلیل محدود می شود؛

4- فقدان برخی پیام هایی که به موضوع تحقیق ربط دارند؛

5- تحلیل محتوا غالباً وقت گیر است.(14)

روش های تحقیق وپژوهش

مقدمه

صحبت از روش‌ها در تحقیق، یکی از مباحث مهم متدولوژیک است. با توجه به متعدد و متکثر شدن دانش‌ها و شاخه شاخه شدن علوم، در طی اعصار و قرون، روش‌های تحقیق نیز مسیر پر فراز و نشیبی طی نموده‌اند. برخی از این روش‌ها در آغاز، دائر مدار شیوه‌های سنتی و اسناد و کتابخانه‌ای بوده‌اند که در طول زمان، متحول و منظور گشته‌اند و سپس روش‌های نوین، به ویژه در قرون پانزدهم و شانزدهم، همراه با تحولات دنیای پوزیتیویسم، پیدا شدند که مبنای کار آنها، آزمایش و تجربه بود. در علوم مختلف، با تقسیم‌بندی‌های مختلفی از جهت روشی روبه رو هستیم که در این مقاله و مباحث بعدی، سعی در کالبد شکافی آنها داریم.

روش تحقیق چیست؟

پای هر علمی، روش شناخت آن است و اعتبار و ارزش قوانین هر علمی، به روش شناختی مبتنی است که در آن علم به کار می‌رود.

استنباط‌های علوم مختلف از روش تحقیق

1. روش تحقیق؛ به معنای رویکرد هستی شناسی .

2. روش تحقیق؛ به معنای مکاتب فکری و روش‌های تحلیل طبیعت و جامعه (مانند تجربه‌گرایی، ثبات‌گرایی، ابطال‌گرایی،

طبیعت‌گرایی، مکانیک‌گرایی، رفتارگرایی، تاویل‌گرایی، فهم‌گرایی و پدیدارشناسی).

3. روش تحقیق؛ فرایند نظام‌مند برای یافتن پاسخ یک پرسش یا راه‌حل یک مسئله .

در این باره باید گفت که روش تحقیق، مجموعه‌ای از قواعد، ابزار و راه‌های معتبر (قابل اطمینان) و نظام یافته، برای بررسی واقعیت‌ها، کشف مجهولات، یافتن روابط و دست‌یابی به راه‌حل مشکلات است .

تقسیم‌بندی روش‌های تحقیق:

در پژوهش با دو رویکرد زیر روبه رو هستیم:

الف) رویکرد خردگرایانه

ب) رویکرد طبیعت‌گرایانه

به عبارت دیگر، انتخاب رویکرد انجام پژوهش، بر پای جهان‌بینی و نوع مثال فکری (پارادایمی) است که پژوهش‌گر اختیار می‌کند. منظور از پارادایم، مجموعه‌ای از مفروضه‌ها، مفاهیم یا گزاره‌هاست که از نظر منطقی، به طور انعطاف‌پذیری به هم مرتبط بوده، جهت فکری و پژوهشی را هدایت می‌کند. پارادایم خردگرایانه، با دیدگاه اصالت تحصیلی سروکار دارد. مفروض این پارادایم، آن است که واقعیت، چیزی است که فرد می‌تواند به وسیل حواس خود، آن را تجربه کند. این پارادایم بر پای این اصل استوار است که متغیرهای تشکیل دهند یک فرایند پیچیده را می‌توان به طور جداگانه از یکدیگر بررسی کرد؛ برای مثال، تأثیر رفتار معلم بر یادگیری دانش آموزان را می‌توان بدون مطالع سایر متغیرهایی که بر یادگیری دانش آموزان اثر می‌کنند، بررسی کرد. برخی ویژگی‌های اساسی پارادایم خردگرایانه عبارتند از: تلخیصی بودن،تکرار پذیر بودن و ابطال پذیری.
پارادایم طبیعت‌گرایانه بر این مفروضه استوار است که واقعیت، چیزی نیست که هم افراد، به طور یکسان آن را مشاهده کنند و تجرب مشابهی از آن به دست آورند. علاوه بر این، تقسیم یک پدید پیچیده به اجزا و مطالع هر یک از اجزا، الزاماً ما را به شناخت کامل از آن پدیده نمی‌رساند و نیز واقعیت مورد مشاهده و مشاهده‌گر، بر یکدیگر تأثیر می‌گذارند و همچنین ارزش‌های پژوهش‌گر به نحوی، فرایند پژوهش را تحت تأثیر قرار می‌دهد. بنابراین، در پارادایم طبیعت‌گرایانه مفروض اصلی مورد تأکید، آن است که واقعیت مورد مشاهده، به تفسیر افراد و ذهنیت آنان بستگی دارد.

در حوز علوم رفتاری، کاربرد دو پارادایم یاد شده، منجر به دو دسته از روش‌های تحقیق شده است که عبارتند از:
الف) روش‌های کمّی که در آنها از داده‌های کمی استفاده می‌شود.

ب) روش‌های کیفی که در آنها داده‌های کیفی به کار می‌رود.

این روش‌ها مکمل یکدیگر بوده، برای شناخت پدیده‌ها، می‌توان آنها را با هم مورد استفاده قرار داد. از دیگر تقسیم‌بندی‌هایی که برای روش‌های تحقیق - به وسیل برخی از نویسندگان - به کار برده می‌شوند تقسیم‌بندی‌های ذیل می‌باشند (cronbach&suppes,1991).
- گذشته‌نگر و آینده‌نگر.

- نتیجه‌گرا و تصمیم‌گرا.

به طور کلی، چنانچه داده‌های گردآوری شده در رابطه با رویدادهایی باشند که در گذشته رخ داده، طرح تحقیق را می‌توان گذشته‌نگر تلقی کرد و در صورتی که داده‌های مورد نیاز پژوهش‌گر، دربار رویدادهایی باشند که پژوهش‌گر باید رخداد آنها را طی دستکاری‌هایی نسبت به یک متغیر به وجود آورد و یا به طور کلی، متغیر مورد مطالعه چنان باشد که مشاهد آن در آیند میسر باشد، در این صورت، طرح پژوهشی، آینده‌نگر تلقی می‌شود.

تحقیقات نتیجه‌گرا و تصمیم‌گرا

در برخی از نوشته‌های مربوط به پژوهش‌های علوم رفتاری، تحقیقات، به نتیجه‌گرا و تصمیم‌گرا تقسیم‌بندی می‌شوند. در این تقسیم‌بندی، منظور از تحقیقات نتیجه‌گرا، تحقیقاتی هستند که هدف پژوهش‌گر صرفاً یافتن پاسخ به مسئله‌ای است که هیچ گونه کاربردی بلافاصله بر آن مترتب نمی‌باشد؛ در حالی که در تحقیق تصمیم‌گرا هدف پژوهش‌گر، یافتن پاسخ مسئله‌ای است که نتیج آن، بلافاصله می‌تواند در تصمیم‌گیری، مورد استفاده قرار گیرد.

طبقه‌بندی تحقیق

1. بر مبنای هدف گرا (Research by purpose)

الف. تحقیقات بنیادی (پایه) (Basic res)

ب. تحقیقات کاربردی (Applied res)

ج. تحقیقات ارزیابی (Evaluation res)

د. تحقیق و توسعه (R & D)

و. تحقیق عملی (کاری) (Actoin res)

2. طبقه بندی تحقیق بر حسب روش (Rsearch by method)

الف. تحقیق تاریخی (Historical res)

ب. تحقیق توصیفی (Descriptive res)

ج. تحقیق پیمایشی (زمینه یابی) (Survey res)

د. تحقیق تحلیل محتوا (Content analysis res)

3. انواع روش‌های تحلیل محتوا (Content analysis)

الف. مطالعه میدانی (Field research)

ب. مورد کاوی (Case study)

ج. تحقیق همبستگی (Correlational research)

د. آزمایش میدانی

ن. تحقیقات علی – آزمایشی

و. تحقیق علی - تطبیقی

جمع بندی:

به طور کلی منظور از روش تحقیق و پژوهش، ارائة مهارت‌ها و تجربه‌هایی است که دست‌یابی به هدف را آسان‌تر و عملی‌تر می‌سازد و با صرف وقت کمتر، نتایج بیشتری به دست می‌آید. این نکته، در کلّیة روش‌ها مطرح است. یعنی هر کاری بر مبنای «روش»های برگرفته از تجربه‌ها و موفقیت‌ها انجام پذیرد، تضمین بیشتری برای بهره دهی آن خواهد بود و افرادِ «‌دارای روش» موفق‌ترند و مبتدیانی که با روش افراد موفق آشنا می‌شوند، زودتر به نتیجه می‌رسند.

ضرورت تحقیق وپژوهش درکلاس ومدرسه

مقدمه :

پیچیدگی امر تعلیم و تربیت و نیز دسترسی به حوزه ای از معرفت که ما را علی رغم همه معضلات در رسالتی که بر دوس داریم ، راهبر باشد نیاز به پژوهش های علمی دارد . هرچند تاکنون به دلایل عدیده ، تحقیقات در آموزش و پرورش ایران ، نتوانسته جایگاه اصلی خود را پیدا کند که شاید یکی از اصلی ترین دلایل آن ، عدم باور و اعتقاد مدیران به نتایج اینگونه تحقیقات باشد اما به هرحال نمی توان بدون استناد به یافته های تحقیقاتی ، پاسخ گوی این همه پرسش در نظام تعلیم و تربیت بود . برخی از کشورها با بهره گیری از نتایج تحقیقات به موفقیت های زیادی دست یافته اند و برخی دیگر در ابتدای راه بوده و لذا با مشکلات فراوانی دست به گریبان هستند و بدین جهت ضرورت یک تحول در اندیشه مربیان و مسؤولان این قبیل کشورها ، امرمهمی است که به خوبی احساس می شود و ایران ما نیز به دلیل ساختار عظیم تعلیم و تربیت و جمعیت بالای دانش آموزی از این قاعده مستثنی نمی باشد . امروزه توسعه و رشد ، یکی از مهم ترین مباحثی است که توجه کشورهای در حال توسعه را به خود معظوف داشته است . محدودیت منابع ، انرژی و نیروی انسانی کارآمد ، رقابت فشرده ای میان این کشورها در زمینه دست یابی به راه هایی که بتواند آنان را هرچه سریع تر به سرمنزل مقصود برساند ، ایجاد کرده است . برای نیل به هدف مقدس توسعه (( فرهنگ پژوهش در مدارس )) به نظر می رسد که ابتدا باید در نگرش آموزش و پرورش تغییراتی حاصل گردد . بدیهی است که پایه و اساس هر اندیشه ای در آموزش و پرورش بستگی به حمایت دست اندرکاران تعلیم و تربیت آن کشور دارد که در ذیل به پاره ای از آنها اشاره می شود :

1- نقش نظام آموزشی کشور در توسعه فرهنگ پژوهش در مدارس :

آموزش و پرورش باید از نظامی پویا برخوردار باشد . به عبارت دیگر ، علم و پژوهش در آن نهادینه شده و پژوهش دانش آموزان ، جایگاه و موقعیت واقعی خود را در نظام آموزشی بازیابد . اگر چنین شود حس کنجکاوی و اشتیاق به تحصیل در دانش آموزان تقویت می گردد و استعدادهای بالقوه به بالفعل تبدیل می شود چراکه به فرموده مولای متقیان حضرت علی علیه السلام : (( آموزش در کودکی همچون نقشی برسنگ ماندگار است . ))

2- نقش معلمان در توسعه فرهنگ پژوهش درمدارس :

(( معلمان ، نخستین مشعل‌داران پیشرفت فکری دانش آموزان هستند . معلمان مجرب و بادرک و فهم برای پربار کردن هرچه بیشتر درس ، در تمام زندگی به دنبال اندیشه ها و مطالب تازه هستند . آنان به دانش آموزان می آموزند که چگونه علمی فکر کنند . ))‌چگونه منطقی بیندیشند ، چگونه مشاهده کنند و چگونه مشاهدات خود را منظم نمایند ، چگونه حدس بزنند و … معلمان باید بتوانند فعالیت های علمی دانش آموزان را برنامه ریزی و هدایت و روحیه تعاون و هم فکری را در آن ها تقویت کنند . برای نیل به این مهم ، معلمین باید خود پژوهشگر باشند و با جان و دل با دانش آموزان مشارکت و همکاری داشته باشند .

3- نقش خانواده در توسعه فرهنگ پژوهش در مدارس :

خانواده به عنوان بستری مناسب که می تواند استعدادهای دانش آموزان را شکوفا سازد ، همیشه از جایگاه مهمی برخوردار بوده است . نقش حمایتی والدین ، تشویق ها و همفکری و مساعدت آنان در انجام پژوهش ها می تواند در توسعه فرهنگ پژوهش در بین دانش آموزان نقش به سزایی داشته باشد . در این راستا می توان در آغاز سال تحصیلی ، از والدین برای حضور در مدرسه دعوت نمود و آنها را در کم و کیف پژوهش قرار داد . کلاس های آموزش خانواده ، می تواند محلی باشد برای آموزش جذاب و لذت بخش روش های تحقیق . از آنجا که جهت انجام پژوهش لازم است تا دانش اموزان در خارج از محیط مدرسه نیز به فعالیت بپردازند لذا همکاری والدین در این زمینه ضروری می باشد .

4- نقش کتابداران و کتابخانه :

کتابدارانی که نیاز دانش آموزان را به خوبی درک کرده و همواره به دنبال کتب جدید می باشند و در مواقع لازم با استفاده از شیوه های نوین کتابداری ، دانش آموزان را به مطالعه و پژوهش ترغیب می کنند ، نقش به سزایی در توسعه فرهنگ پژوهش در مدارس دارند . نظر به اهمیت موضوع لازم است در انتخاب کتابداران دقت لازم صورت گرفته و متولیان امر با آموزش های مستمر ، آنان را در امر یاری رساندن به دانش آموزان همراهی نمایند .

5- نقش تبلیغات :

می توان در مدارس نمایشگاهی از پژوهش های انجام شده برپا کرد و برای اصولی ترین پژوهش ها ، جوایزی درنظرگرفت . در سطح مناطق و ادارات کل ، پژوهش های نمونه در معرض دید عموم قرار گیرد و از دست اندرکاران آن قدردانی شود . به منظور تشویق نونهالان و کودکان ، می توان مسابقه ای بین مدارس ابتدایی و به تفکیک پایه های تحصیلی ترتیب داد و همه دانش آموزان را به شرکت در آن تشویق و ترغیب نمود . تقدیر و تشکر از والدینی که در امر پژوهش و همکاری با فرزندان تلاش مؤثری داشته اند می تواند عامل مهمی در گسترش فرهنگ پژوهش در مدرسه باشد . از طریق رادیو و تلویزیون و روزنامه های کثیرالانتشار و یا روزنامه های دیواری مدارس ، می توان اولویت های پژوهشی را اعلام و جدول زمانی و چگونگی انجام پژوهش را آموزش داد .

نتیجه :

چنانچه آموزش و پرورش قصد توسعه فرهنگ پژوهش در مدارس را دارد باید این فرهنگ را در دوره ابتدایی ایجاد نموده و در دوره های تحصیلی بالاتر آن را بسط و گسترش دهد . متاسفانه در دوره ابتدایی جایگاه پژوهش خالی بوده و در کتب درسی مجالی برای پرداختن به آن پیش بینی نشده است . آموزش و پرورش باید در اولین گام باید تغییراتی را در کتب درسی اعمال نماید تا از این طریق حس کنجکاوی دانش آموزان ارضا شود . در برنامه درسی باید جایی برای پژوهش در نظر گرفته شود و صد البته تنها بر محفوظات تکیه نشود و درصدی نیز به فعالیت های علمی آنان اختصاص یابد .

منابع

1. مجموعه مقالات سمینار آذربایجان توسعه ، جلد اول
2. مجله علوم اجتماعی و انسانی ، مجلات رشد نوآموز ، معلم ، آینده سازان و پیوند
3. مجموعه مقالات سمپوزیوم جایگاه تربیت در آموزش و پرورش ، انتشارات تربیت
منبع مقاله:پایگاه پژوهشکده تعلیم وتربیت استان گلستان

منبع مقاله: www.tebyan.net

منبع: نشریه پژوهش، شماره 3.

منبع مقاله: www .irc.ir

پی نوشت ها

. محمدى رى‏شهرى، میزان الحکمة، روایت شماره 13401.
2. همان روایت 13417.
3. بحارالانوار، ج 1، ص 173.
4. یوسف: 108.
5. عبدالرضا اصلانى، «پژوهش راهبرد اساسى انسان مؤمن»، «جمهورى اسلامى». 2 دى ماه 1381، ص 8.
6. بحارالانوار، ج 75، ص 269.
7. نک: «پژوهش راهبرد اساسى انسان مؤمن».
8. اسراء: 36.
9. حسن ابن شعبه حرّانى، تحف العقول، مؤسسه انتشارات اسلامى، قم، صص 302 و 303.
10. وسائل الشیعه، ج 27، ص 26.
11. همان.

12. بحارالانوار، ج 1، ص 172.

موضوع تحقیق«روش های ارتقاءفرهنگ مطالعه درجامعه»

برای آن که جامعه ای بهترومفیدترداشته باشیم بایدمردم آن جامعه رابافرهنگ مطالعه آشناکنیم که دراین مقاله به تمامی راه ها و روش های صحیح مطالعه وپژوهش اشاره شده است.....

۰ ۹۳/۰۵/۲۳

امیر حبیبی

رمان

رمان

دانستنیها/احادیث مذهبی/مقالات/آهنگ هاو....

دانلودآهنگ/دانلودمقاله/مطالبی درباره انتخاب رشته/مطالب طنزآمیز/احادیث مذهبی/آخرین خبرها و.....

تبلیغات

طبقه بندی موضوعی

احادیث

دانستنیها

آهنگها

آموزش آشپزی

مطالبی برای افزایش بازدید

مطالب آزاد

انتخاب رشته

اخبار

مقالات

خلاصه آمار

بایگانی

آخرین مطالب

پربیننده ترین مطالب

محبوب ترین مطالب

مطالب پربحث‌تر

آخرین نظرات

نویسندگان

پیوندهای روزانه

پیوندها

روش های ارتقاءفرهنگ مطالعه درجامعه

دانلودمقاله روش های ارتقاءفرهنگ مطالعه درجامعه

دانلودمقاله ارتقاع فرهنگ جامعه

روش های صحیح مطالعه وپژوهش

دانلودمقاله فرهنگ مطالعه

روش های صحیح مطالعه

چگونه مطالعه کنیم

روش های ارتقاءفرهنگ مطالعه درجامعه

نظرات (۰)

ارسال نظر